تعداد بازدید : 85065
تعداد نوشته ها : 71
تعداد نظرات : 17
کار تحقیقی را از چند دیدگاه می‌توان دسته‌بندی کرد. یکی از این دسته‌بندی‌ها می‌تواند بر اساس محتوای اطلاعات کار تحقیقی باشد که از این منظر کار تحقیقی به چهار نوع تحقیقی، تحلیلی، مروری و گردآوری تقسیم می‌شوند:
1. کار تحقیقی تحقیقی (پژوهشی): برگرفته از تحقیقی است که به‌تازگی پایان یافته است و چون متکی بر یافته‌های تحقیقاتی است، گزارش تحقیق نیز به آن گفته می‌شود.
2. کار تحقیقی تحلیلی: این نوع کار تحقیقی که به نام کار تحقیقی نظری نیز شناخته می‌شود، کار تحقیقی‌ای است که مؤلف با استفاده از منابع پژوهشی پیشین، نظریة خاصی را در حوزة کار خود مطرح می‌نماید. در این نوع کار تحقیقی نویسنده ممکن است نظریه‌های قبلی را گسترش دهد، آنها را با استفاده از شواهد استحکام بخشد، آنها را به‌شکل دیگری بیان کند یا آنها را مورد تأمل و تردید قرار دهد.
3. کار تحقیقی مروری: این کار تحقیقی به تحلیل کلان و ارزیابی انتقادی نوشته‌هایی می‌پردازد که قبلاً منتشر شده است. مؤلف کار تحقیقی مروری از طریق مقوله‌بندی، یکپارچه‌سازی، و ارزشیابی متون منتشر شدة پیشین، سیر پیشرفت پژوهش‌های جاری را در جهت روشن ساختن مسئله‌ای مشخص دنبال می‌کند.
4. کار تحقیقی گردآوری: این نوع کار تحقیقی صرفاً به گردآوری و انعکاس نقطه‌نظرهای مختلف مندرج در نوشته‌های مرتبط با موضوعی خاص می‌پردازد و در واقع کار تازه‌ای را عرضه نمی‌کند. تفاوت آن با کار تحقیقی تحلیلی این است که به ارائه نظریه جدیدی منتهی نمی‌شود و نیز با کار تحقیقی مروری این تفاوت را دارد که الزاماً به سنجش و ارزیابی کلیه آثار قبلی نمی‌پردازد.
البته علاوه بر 4 مورد ذکر شده، گونه‌های دیگری از نوشته‌های مجلات وجود دارند که از فراوانی کمتری برخوردارند؛ نظیر یاداشت‌های انتقادی، نقد و بررسی، گزارش کوتاه و... که برای پرهیز از اطاله کلام از توضیح آنها خودداری می‌شود (حری، 1380).
با توجه به اینکه نوشته حاضر بیشتر بر کار تحقیقی تحقیقی تأکید دارد، لازم است ابتدا اجزاء کار تحقیقی تحقیقی و در ادامه شیوه نوشتن این‌گونه کار تحقیقی‌ها مورد بحث و بررسی واقع شود.
اجزاء کار تحقیقی
عنوان
عنوان هر اثر جلوه‌ای از هویت آن اثر است؛ خواه اثر هنری باشد یا علمی. عنوان فشرده‌ای منظبط از مطالب متن است (حری، 1380). عنوان باید مختصر، گویا و جذاب باشد تا بتواند علاوه بر ایجاد انگیزه مطالعه در خواننده، او را در انتخاب کار تحقیقی مورد نیازش راهنمایی کند.
چکیده
چکیده خلاصه کوتاهی از کار تحقیقی همراه با نکات اصلی متن کار تحقیقی است و به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود که خواننده را در تصمیم‌گیری برای مراجعه یا عدم مراجعه به اصل کار تحقیقی قادر می‌سازد. محتوای چکیده حاوی مطالبی است که نویسنده کار تحقیقی بر آنها تأکید ورزیده است. طول چکیده معمولاً تابع نوع کار تحقیقی در دست چکیده‌نویسی است (نشاط، ج 1).
مقدمه
مقدمه سرآغاز هر مطلب یا مبحث است و با اشاره به مسائل و مشکلات موجود در آن زمینه، یافته‌های قبلی در باره موضوع مورد بحث را به اختصار شرح می‌دهد و در پایان به ارائه راه‌حل می‌پردازد. درواقع پیوند میان نویسنده و خواننده از طریق مقدمه صورت می‌گیرد و ضروری است که روان و جذاب باشد (ابوالحسنی، 1381).
متن اصلی
متن یا بدنه اصلی کار تحقیقی شامل اهداف، روش کار، پیشینه پژوهش، محدودیت‌ها و نارسایی‌ها، یافته‌ها و نتیجه‌گیری است. بنابر این باید پیام اصلی نویسنده را به‌طور مفصل بیان کند به نحوی که خواننده با مطالعه آن بتواند نتیجه مورد انتظار را دریافت نماید. معمولاً پس از بدنه اصلی کار تحقیقی، یعنی در پایان کار تحقیقی یا تحقیق از کسانی که در تهیه نوشته یا تحقیق به او کمک کرده‌اند تشکر و قدردانی می‌کند. آخرین بخش کار تحقیقی فهرست مآخذ می‌باشد.
شیوه نوشتن کار تحقیقی
برای نوشتن کار تحقیقی، باید مراحل و اقداماتی به‌صورت گام به گام طی کنیم که در اینجا به بررسی آنها می‌پردازیم:
1. مشخص کردن موضوع کلی .
داشتن انگیزه لازم برای یافتن موضوع مناسب و توجه به نیازهای جامعه از مسائل مهم در این مرحله است.
2. بررسی و تحلیل موضوع به‌لحاظ ارزشمندی و امکان‌پذیری.
برای ارزشیابی و امکان‌پذیر بودن نگارش کار تحقیقی می‌توان چند سؤال طرح کرد:
موضوع کار تحقیقی تا چه اندازه ارزشمند و بدیع است؟ از چه جنبه‌ای و برای چه کسانی مفید خواهد بود؟ آیا تهیه چنین کار تحقیقی‌ای امکان‌پذیر است و موانع ومشکلات احتمالی انجام کار کدام است؟ در صورتی که بتوانیم برای این پرسش‌ها پاسخی مناسب بیابیم، طبیعتاً مراحل نوشتن آسانتر خواهد بود.
3. طرح‌ریزی مقدماتی و تدوین ساختار کلی
تهیه فهرست مقدماتی مطالب، تهیه عنوان بخش‌های اصلی و فرعی، توجه به هدف و طیف مخاطبین، هماهنگی بین ساختار و نوع کار تحقیقی و مشورت با افراد صاحب‌نظر از مواردی است که در این مرحله باید در نظر گرفته شود.
4. تعیین برنامه زمانی برای انجام کار (مدیریت زمان)
زمانبندی مناسب و انجام مرحله به مرحله کارها از مسائلی است که تهیه و تدوین کار تحقیقی را در مدت زمان از پیش تعیین شده امکان‌پذیر می‌سازد.
5. جستجو برای یافتن منابع اطلاعاتی پایه
منابع اطلاعاتی پایه شامل دایره‌المعارف‌های موضوعی، خلاصه کار تحقیقی و... است.
6. جستجو برای یافتن اطلاعات مرتبط (تهیه کتابشناسی مقدماتی)
پس از مطالعه و بررسی منابع پایه، با استفاده از برگه‌دان کتابخانه و یا از طریق جستجو در شبکه‌های اطلاعاتی (اینترنت) می‌توان کتابشناسی اولیه را تهیه و منابع اطلاعاتی تخصصی را شناسایی و گردآوری کرد.
7. مطالعه منابع اطلاعاتی مهم و مرتبط برای محدود و مشخص کردن موضوع و رویکرد کار تحقیقی.
با مطالعه منابع اطلاعاتی اصلی و کلیدی می‌توان دامنه موضوعی را مشخص کرد. علاوه بر این اعتبار و غنای کار تحقیقی بستگی به منابعی دارد که مورد استفاده قرار می‌گیرد.
8. مطالعه عمیق منابع گردآوری شده و یادداشت‌برداری هدفمند
9. مرتب کردن یادداشت‌ها بر اساس فهرست مطالب و بازنگری و پالایش آنها
10. نوشتن متن کار تحقیقی (نسخه اولیه)
بهتر است نوشتن کار تحقیقی با مطالب ساده‌تر شروع و از پرنویسی و اطاله کلام خودداری شود. توجه به هدف، ساختار و مخاطب و رعایت انسجام و پیوند منطقی میان بخش‌ها و پاراگراف‌ها و رعایت آیین نگارش صحیح از نکات مهمی است که نویسنده کار تحقیقی باید به آن توجه کند.
11. مرور متن اولیه و اصلاح آن (تهیه نسخه دوم)
بسیاری از صاحب‌نظران پیشنهاد می‌کنند که پس از آماده شدن نسخه اولیه، یک یا چند روز کار تحقیقی را کنار بگذاریم و پس از آن به بررسی و مرور کار تحقیقی بپردازیم. هنگام بررسی کار تحقیقی باید جملات و پارگراف‌های غیر ضروری حذف شوند و نکات مهم کار تحقیقی در مقایسه با کار تحقیقی دیگر برجسته شود. توالی و ترتیب مطالب به درستی کنترل شود.
12. مشورت با افراد متخصص و صاحب‌نظر و اصلاح نهایی کار تحقیقی
13. تهیه و تدوین چکیده، کلیدواژه، مقدمه و فهرست مآخذ و در پایان تهیه نسخه نهایی کار تحقیقی
نکته قابل تأمل در این مورد این است که تمام موارد ذکر شده در این بند باید پس از اتمام نوشتن متن اصلی صورت گیرد، و در واقع چکیده برگرفته از کل متن است، و مقدمه بر اساس متن نوشته شده تهیه می‌گردد، در حالی‌که گاهی اوقات برخی افراد در پاسخ به فراخوان کار تحقیقی سمینارها و کنفرانس‌ها ابتدا چکیده یا خلاصه کار تحقیقی خود را تهیه و ارسال می‌کنند و اگر چکیده کار تحقیقی مورد قبول برگزار کنندگان واقع شد اقدام به تهیه متن کامل کار تحقیقی می‌کنند که این کار مسلماً ساختار و محتوای کار تحقیقی لطمه خواهد زد. همچنین در خصوص فهرست مآخذ باید توجه داشت که یکی از اصول اخلاقی و مهم در نگارش، استناد به منابع و مآخذی است که در حین کار مورد استفاده قرار می‌گیرد. استناد و ذکر منابع مورد استفاده علاوه‌بر ارج نهادن به آثار دیگران، باعث افزایش اعتبار و ارزش اثر خواهد شد.
14. انتخاب مجله مناسب و ارسال کار تحقیقی برای چاپ و انتشار آن (فتاحی، 1384).
توجه به سابقه، درجه اعتبار ( علمی- پژوهشی، ترویجی و...) و خط‌مشی مجله (گرایش موضوعی)، مدت زمان انتظار برای چاپ کار تحقیقی، از نکاتی است که هنگام انتخاب مجله باید مد نظر گرفته شود.
معیارهای کنترل طرح و ساختار اولیه کار تحقیقی
اگر بخواهیم بر اساس پژوهشی که در حوزه موضوعی مورد علاقه خود انجام داده‌ایم، کار تحقیقی بنویسیم، می‌توانیم با طرح چند سؤال به ارزیابی طرح و ساختار اولیه کار تحقیقی بپردازیم.
- دلیل انجام تحقیق چه بود؟
- چه فرضیه‌هایی مورد آزمایش قرار گرفتند و چه نتایجی به‌دست آمد؟
- چه روش‌هایی مورد استفاده قرار گرفت و اطلاعات چگونه جمع‌آوری شد؟
- چه پیشنهادهایی برای انجام این‌گونه پژوهش‌ها در آینده وجود دارد؟
همانطور که می‌دانیم هر نویسنده‌ای به قصد چاپ و نشر کار تحقیقی‌اش در مجلات معتبر دست به قلم برده و مطلبی را می‌نویسد. از طرف دیگر می‌دانیم که هر مجله‌ای با توجه به خط‌مشی خود، کیفیت و محتوای کار تحقیقی دریافت شده را مورد بررسی و ارزشیابی قرار می‌دهد. بنابراین بهتر است پرسش‌هایی که از طرف داوران مجله برای ارزیابی کار تحقیقی مطرح می‌شوند، پیشاپیش از سوی نویسنده مطرح و به آنها پاسخ مناسب داده شود. این روش علاوه بر صیقل خوردن کار تحقیقی باعث می‌شود تا نارسایی‌های احتمالی آن برطرف شده و از استحکام لازم برخوردار گردد.
کلام آخر
برای نوشتن باید از همین امروز شروع کرد. بنویسید، بنویسید، اصلاح کنید و باز بنویسید و اصلاح کنید تا ترس از نوشتن را از بین برده و به مرحله ورزیدگی برسید. هیچ‌وقت انتظار نداشته باشید که بدون تمرین عملی، اولین نوشته شما بی‌عیب و نقص از کار درآید و مطمئن باشید نویسندگان سرشناسی که امروز با آثار ارزشمند آنها آشنا هستیم نیز این مراحل را گام به گام سپری کرده‌اند. بنابراین اگر می‌خواهید در این راه موفقیتی کسب نمایید، بدون هیچ وقفه و تردیدی از همین حالا قلم را بردارید و شروع به نوشتن کنید. سخن آخر اینکه بنویسید، بنویسید، اصلاح کنید و باز بنویسید